کاستی های زبان فارسی

زبان فارسی جدا از توانایی ها و شاخصه های مثبتی که دارد ( مثلاٌ تمایز نگذاشتن بین مونث و مذکر٬ مانند زبان های اروپایی) مشکلاتی دارد که می‌تواند مایه دردسر گاه‌به‌گاه سخنوران آن ‌شود.

البته هر زبانی با گذر زمان جلا پیدا می‌کند و شسته رفته تر می‌شود و رو به سادگی می‌کند. مثال بیاورم: زبان کردی نسبت به زبان فارسی زبان بدویی است٬ البته هردو برادرند٬ اما زبان کردی بیشتر به همان شیوه کهن خود وفادار مانده و ساختار زبان ابتداییی دارد. در زبان کردی هنوز تمایز جنسیتی وجود دارد٬ مانند زبان عربی کلاسیک یا زبانهای اروپایی. زبان عربی امروزه چنین نیست و سخنوران امروزی آن بین زن و مرد دیگر تمایز ساختاری نمی‌گذارند٬ شبیه زبان فارسی ما از هزاران سال پیش.

مشکل زبان فارسی اما بیشتر از جنس مشکل زبان ژاپنی است که توضیح می‌دهم. دوستان ژاپنی زیادی داشته ام که ترجیح می‌دهند بین خودشان به انگلیسی صحبت کنند٬ البته اغلب علت آن را احترام به بقیه عنوان می‌کنند٬ اما نکته پنهان این است که در زبان ژاپنی ادات احترام بسیار زیاد است و سخنوران می‌باید با دقت از آنها استفاده کنند تا به مخاطب احترام وافی گذاشته شود. واین ادات احترام باید با توجه به سن افراد بکار برده شود٬ که امروزه که به لطف مواد آرایشی حدس سن و سال ژاپنیها از پیش مشکلتر هم شده است٬ استفاده صحیح از ادات احترام را برای ژاپنی ها مشکل تر شده است. و خوب برای ژاپنی ها ساده تر است تا برای جلوگیری از هر سوء تفاهم ساده‌ای با ژاپنی دیگری که در کشور سوم می‌بینند و احتمالاً رابطه شان آنقدر طولانی نبوده است تا همدیگر را بشناسند به زبان انگلیسی با هم صحبت کنند .

دیگر این که بسیاری کلمات تابو {برای ژاپنی ها} معادل ژاپنی ندارند و ژاپنی ها وقتی به آنها ارجاع می‌دهند معادل انگلیسی آن را در زبان ژاپنی بکار می‌برند . از کلمه بوسه بگیر تا ... (تو خود حدیث مفصل بخوان زین مجمل!)

البته زبان فارسی مشکلی به حادی مشکل زبان ژاپنی ندارد٬ ولی بی مشکل هم نیست. مخصوصا در ارتباط با رابطه بین دو نفر که نه باهم بیگانه هستند و نه آنقدر آشنا؛ خیلی ها درمی‌مانند که مثلاً یکدیگر را تو مخاطب قرار دهند یا شما و مشابه برای کاربرد فعل‌ها. انگلیسی زبان ها مشکل را با حذف کلمه تو thou و بکاربردن شما you بجای آن در کلیه موارد حل کرده اند٬ همین کار را هم با فعلهایشان کرده‌اند٬ البته نه آگاهانه بلکه زبان به طور طبیعی این گونه متحول شده است. حالا هر کودکی می‌تواند معلمش را مثل همکلاسیش با you مورد تخاطب قرار دهد بدون نقض هیچ قاعده اخلاقی-اجتماعیی.

بسیار دیده‌ام که فارسی زبانان رندی که در چنین حالت مفروضی که ذکر کردم وقتی ایمیلی می‌زنند به انگلیسی می‌زنند تا ادات احترام هم محذوف بماند و هم نماند در عین حال!

مشکل دیگر این که ما هم برای کلمات تابویمان لغات متناسب نداریم. مثال واضح بزنم٬ در انگلیسی متصور است که دوستانی یا اعضای خانواده در مورد penis یا vagina صحبت کنند٬ بدون این که مساله لوث شود یا اسایه ادب شود٬ یا مثلاً مجری تلویزیون در صحبتهایش از این کلمات و دیگر کلمات مشابه استفاده می‌کند که ما در زبان فارسی «معادل» آن‌ها را نداریم. البته لغت کم نداریم اما آنقدر در استفاده از آنها بی مبالاتی شده که دیگر کسی سطح صحیح کاربرد آنها را نمی داند.

زبان هر قومی البته نشان دهنده فرهنگ آن قوم نیز هست٬ اما لازم است برای امکان ایجاد ارتباط صحیح و بدون شایبه هرچه بیشتر آن را شفاف تر و ساده‌تر کرد و ساختارهای پنهان آن را شناخت٬ موانع ر از بین برد تا زبان سیالی داشته باشیم که در ارایه مفاهیم پیچیده یا علمی٬ دقیق و بی مشکل باشیم.

بعدالتحریر: در مورد تحول معنایی در زبان فارسی متوجه شدم که تغییر معنای یدر کلمه «ایشان» رخ داده است و امروزه ما «ایشان» را اغلب در معنی «او» بکار می‌بریم و نه در معنی اصلی آن که سوم شخص جمع «آنها=ایشان» است.