ادبیات فارسی٬ مدرسه زندگی

چیزهای فراوانی از مطالعه ادبیات فارسی یاد گرفته‌ام. از یک شعر کوتاه خیام بگیر تا یک داستان بلند هزارویک‌شب. خوشبختانه رابطه‌ام با ادبیات طولانی و عمیق بوده‌است٬ (شاید به همین علت هم هسن که برخی اشکال می‌گیرند که مانند پیران به دنیا نگاه می‌کنم!)

اغلب اتفاقاتی در زندگی‌ام می‌افتد که مرور آنها شعر و یا حکایتی را که خوانده‌ام در ذهنم می‌آورد٬ احساس بسیار عالیی است که می‌بینی آن چه قبلاً تجربه کرده‌اند و قلمی کرده‌اند در جامه‌ای نو برای تو هم می‌آید.

اما جالب تر این که اخیراً به صرافت افتادم که با نگاه به داستانها و ادبیات گذشته کار روزگار را پیش‌بینی کنم. بسیار شگفت در می‌آید اغلب. بازی روزگار بسیار نغز است. درست همان چیزی که انتظار نداری می‌افتد :) اما جالب تر این که انتظار آن را داشته باشی بواسطه خواندن تجربه پیشینیان در کتاب‌ها...

همین طوری و سردستی برای نمونه ار حافظه می‌آورم.

از فردوسی:

میاسای ز آموختن یک زمان به دانش نیفکن دل اندر گمان*

چو گویی که وام خرد توختم همه هر چه بایستم آموختم

یکی نغز بازی کند روزگار که بنشاندت پیش آموزگار

(*یعنی با آموختن دانش٬ خودت را از حدس و گمان زدن آسوده کن)

یا از حافظ:

جهان و کار جهان جمله هیچ بر هیچ است
هزار بار من این نکته کرده ام تحقیق

نکته‌ای که کم مورد عنایت قرار می‌گیرد که در دنیای قدیم ایران٬ آموختن سواد و نوشتن و کتاب تالیف کردن و شعر سرودن کار راحت و کم هزینه‌ای نبوده‌است و مانند قرن اینترنت ما نبوده‌است که هر عبدا...ی خط اینترنتی بگیرد و در فضای مجانیی ابراز افاضات کند. در آن زمانه کمتر کسی همت می‌کرده است که هزینه زمانی و مالی بکند و تا حرفی و تجربه‌ای در انبان نداشته چنان هزینه‌ای نمی‌کرده‌است. اینچنین است که هر کتاب کهن را که برمی‌داریم انباشته است از حکمت و معرفت٬ برخلاف کتب اخیر که بیشتر بر اساس جلوه‌گری نوشته می‌شوند تا در اثر سرریز دانش نویسندگان. برای نمونه مولوی بلخی کتابش را ننوشته است٬ بلکه کتابش از او جوشیده است٬ یا عطار و فردوسی و ... حالا کتاب معاصری را برمی‌داری با عنوان پرطمطراقی٬ چند صفحه که می‌خوانی می‌بینی نویسنده بجز حرافی چیزی برای ارایه نداشته است و به لطف صفحه‌آرایی و مقدمه و موخره و فهرست و پس نوشت و غیره صفحانت کتاب را پر کرده‌است. (برای نمونه- البته با عرض پوزش از شعور خوانندگان- این کتاب: تجلی هویت ایرانی در ...)

امروزه هر جوانی با هیجان از کتابهای پائولو کویلو می‌گوید٬ غافل از این که انبوهی داستانهای نغز تر از آن در ادبیات کهن ما نقل است. حکایتهایی که حتی نقل ناقص آنها از دهان سخنران خسته کلامی مانند الهی قمشه‌ای اگر برای شنوندگانش آب نداشته باشد برای او نان دارد!