چرا دانش ارزشمند است؟

در جامعه ما کسب دانش بسیار توصیه شده و ظاهراً بسیاری در پی کسب آن هستند. رونق کلاسهای کنکور و دانشگاه‌ها از این اشتیاق حکایت دارد.

اما در این میان چیزی که فراموش شده است علت این امر است؟ خود شما می‌دانید چرا دانش ارزشمند است و باید به دنبال آن بود؟

اگر به دارایی و مکنت فکر کنیم مساله واضح است که دولتمندی٬ قدرت و رفاه می‌آورد و طلب مال بر این اهداف استوار شده است؛ شاید دانش نیز چنین تواناییی داشته باشد.

از نظر من چیزی که دانش عرضه می‌کند توانایی پیش‌بینی است -حالا در هر زمینه‌ای- و این توانایی پیشتر دیدن از دیگران و بیشتر دیدن است که آن را ارزشمند و خواستنی می‌کند.

البته واژه دانش واژه وسیعی است و بهتر است آن را به دو بخش تقسیم کنیم:

یک بخش می‌تواند مطالعه٬ یا به زبان ساده‌تر گردآوری اطلاعات باشد. بخش دیگر توانایی تحلیل و بررسی است. یعنی اطلاعاتی را که گردآوری می‌شود تحلیل کردن و نامکشوفاتی را از دل آن آشکار کردن.

هر دو بخش ارزش و احترام سوایی دارد. در جامعه ما امّا تاکید بر بخش اول است و تحلیل و نوآوری شاید قرنهاست که به ورطه فراموشی سپرده شده‌است.

ارزش اطلاعات بر کسی نامکشوف نیست٬ همه ما در زندگی تصمصم هایی می‌گیریم که وابسته به اطلاعاتی است که داریم. اگر اطلاعات ما کاملتر و بیشتر در موردی باشد٬ در آن مورد دقیقتر و بهتر تصمیم می‌گیریم. تصمیم بهتر هم نتیجه می‌دهد که از دیگران فرصت‌های برتری کسب کنیم و رفاه و درآمد و قدرت بیشتری کسب کنیم. حالا خواه چه این تصمیم یک تصمیم سیاسی مملکتی باشد٬ یا تصمیمی به اندازه انتخاب رشته دانشگاهی...

بی‌دانشی هم نتیجه عکس می‌دهد٬ این که کاری الله بختکی بکنیم و نتیجه را حواله کنیم به قضاوقدر و با آن بسازیم.

لابد شما هم دیده‌اید آدمهایی را که ظاهراً کمتر جوش و خروش زندگی را می‌زنند و زندگی راحتی هم دارند٬ و آدمهایی را که از صبح تا شب به قول خودشان سگ‌دو می‌زنند و شیششان گرو هشتشان است.

لذا دانش به خودی خود ارزشی ندارد٬ که اگر داشت که هر دایرةالمعارفی هم ارز طلا بود. چیزی که آن را ارزشمند می‌کند قدرتی است که صاحب آن به مدد اطلاعات و پیش‌بینی هایش فراتر از دیگران داراست.

پ.ن. معلمی داشتیم می‌گفت شما قدر دانشتان را نمی‌دانید. اگر بدانید که چندین نفر سلامتیشان را از دست دادند تا مثلاً گزاره‌ای مانند این که :«فلان قارچ فلان رنگ سمّی است» به دانسته‌های بشر اضافه شود قدر آن را بیشتر می‌دانستید!

پ.پ.ن. فکر می‌کنید کلاه بردارها و این همه موسسه کلاه‌برداری و تجارت هرمی از چه ویژگی مردم استفاده می‌کنند و چرخشان را می‌چرخانند؟!