پاره‌سنگ: April 2007

پاره‌سنگ

پاره‌سنگ‌های گاه‌گاهی ذهن من

2007/04/29

آدمک



بگیر آسوده بخواب بی‌درد و غصه
دیگه کابوس زمستون نمی بینی
توی خواب گلهای حسرت نمی چینی

دیگه خورشید چهرتو نمی‌سوزونه
جای سیلی‌یای باد روش نمی‌مونه
دیگه بیدار نمی شی با نگرونی
یا با تردید که بری یا که بمونی

رفتی و آدمکا رو جا گذاشتی
قانون جنگل رو زیر پا گذاشتی
اینجا قهرن سینه ها با مهربونی
تو توجنگل نمی تونستی بمونی

دلتو بردی با خود به جای دیگه
اونجا که خدا برات لالایی میگه
میدونم می‌بینمت یه روز دوباره
توی دنیایی که آدمک نداره

» ترانه سرا : علی فرید » آهنگساز و خواننده : سیاوش قمیشی » تنظیم کننده : اروین خاچیکیان
تصویر: کودک قربانی حمله شیمیایی در حلبچه






2007/04/28

غیرت٬ تعصب٬ از نوع دینی؟

لابد شما هم شنیده‌اید که بعضی می‌گویند: «وارد بحث ... نشو٬ من نسبت به آن تعصب دارم.» بررسی کنیم معنی این تعصب چیست.
از نظر لغوی که معنای تعصب می‌تواند عصبی‌ شدن و عصبی کردن باشد. واما این که چرا باید عصبی شد راجع به موضوعی؛ فرض کنید من راجع به موضوع حساسی برای شما با شما بحث کنم٬ مثلاً شما آدم مذهبیی هستید و من راجع به اصول اعتقادات دینی‌تان بحث بکنم و خیلی از رفتارهای دینی‌تان را زیر سوال ببرم. احتمالاً اگر شما آدم متعصبی باشید از من می‌خواهید بحث را عوض کنم. حال اگر من ادامه بدهم شما عصبانی می‌شوید چون آدم متعصبی هستید ٬ و احتمالاً بین ما نیز کدورتی پبش می‌آید.
اما ریشه این عصبیت چیست؟ مثال را ساده‌ی ساده می‌کنم تا بحثم ساده و شفاف شود. فرض کنید من به برادر خردسالم بگویم که پنج ضربدر پنج مساوی ۲۵ است و او هم قبول کند. این برادر من را هم اول دبستان فرض کنید. حالا فردایش یکی از دوستانش با او بحث کند که برادر تو بیسواد است و ۵ ضربدر ۵ مساوی ۲۵ نمی‌شود و مساوی ۳۵ است. به احتمال خیلی زیاد این برادر من عصبی می‌شود چون از یک طرف برایش سخت است قبول کند برادرش چیز اشتباهی به او گفته است٬ از طرف دیگر حرف دوستش را نیز نمی‌تواند رد کند.
حالا همین موقعیت را برای برادر فرضی دیگر من که کلاس چهارم دبستان است در نظر بگیرید. به مجرد این که دوستش به او می‌گوید ۵ ضربدر ۵ مثلاً ۲۵ نیست و ۳۵ است٬ نه تنها ناراحت و عصبی نمی‌شود بلکه برای آن دوستش هم توضیح می‌دهد که چرا ۲۵ جواب صحیح است. اگر هم آن دوست در نهایت قبول نکند که ۵*۵=۲۵ ٬ برادر من شاید در دلش به نادانی دوستش بخندد یا افسوس بخورد٬ اما شما هم با من همعقیده‌اید که عصبی نمی‌شود.
در این داستان من آن برادر کوچک من که حساب نمی‌داند در مقابل بحث دوستش متعصب است٬ اما این برادر بزرگتر مستدل. اما ریشه این تعصب کجاست؟
ریشه تعصب درعدم توانایی استدلال است و تعصب بیشتر در افرادی وجود دارد که بدون چون‌و‌چرا و تقلیدی مسایل را پذیرفته‌اند و اگر در مورد مسایل مورد سوال واقع شوند٬ جواب واضحی ندارند لذا در پناه تعصب می‌خواهند ضعف خود را پنهان کنند.
دیده‌ایم گاهی برخی تلاش می‌کنند که به تعصب دینی و غیرت دینی در جامعه دامن بزنند٬ از دید من طرفداران چنین دیدگاهی همان‌ها هستند که دین را امری تقلیدی می‌دانند نه استدلالی. آموزش دین به صورت امری تقلیدی نتیجه ای جز ترببیت انسان های متعصب به بار نمی‌آورد.

2007/04/21

زبان فارسی درکجای دنیای اینترنت قرار دارد؟

بسیار می‌شنویم که وبلاگ نویسی به زبان فارسی بسیار متداول شده است و زبان فارسی زبان سوم دنیای وبلاگستان است. حتی زمانی آقای خاتمی هم در کنفرانسی در اروپا به این مهم اشاره کرده بود.
اما بنده که وسواسی هستم و قدری بدبین قدری مساله را از جنبه مد شدن و کلاس داشتن وبلاگ نویسی می‌دیدم. زمانی هر کسی که داعیه روشنفکری داشت و می‌خواست ازوسوسه اقامت در دهکده جهانی هم دور نماند٬ کارت اینترنتی می‌خرید و شروع می‌کرد به ارایه افاضات. امیدوار بودم که این موج خاطره نویسی و شعرنویسی و دلتنگی نویسی به زودی تمام می‌شود و مردم به زودی به تولید محتوا به زبان فارسی می‌پردازند. البته اکنون نیز کم نیستند خیلی که وبلاگ را با دفترچه خاطراتشان یکی گرفته‌اند٬ یا دلشکستگانی که دلتنگی هایشان را آنجا پیاده می‌کنند و یا کشکول نویسانی که با کش رفتن مطلب از این‌وآن به خیال خود وبلاگدار اند و چیزی می‌نویسند ( مطلب چند وبلاگ اتفاقی را بگوگلید٬ تعجب می‌کنید که این همه مطالب تکراری در وبلاگستان زیاد است).
به هر حال٬ با گذر از تب وبلاگ دار شدن اکنون ما مانده‌ایم و خیل وبلاگهایی که با کاهش سطح وبلاگنویسی خون نویسنده‌شان گاه‌هاست مرده‌اند و دیگر ناله ای از آنها بلند نمی‌شود.
این آمار وبلاگها را می‌دیدم٬ اطلاعات جالبی می‌دهد؛ در دنیا زبان اول وبلاگ نویسی ژاپنی است٬ بعد انگلیسی و بعد از آن چینی و ایتالیایی و بعد؟ ...در رتبه دهم زبان فارسی است. یعنی اگر تعداد سخنوران فارسی و ایتالیایی را یکسان بگیریم - ویکی پدیا آمار مشابه ای از تعداد سخنوران می‌دهد- ایرانیان که سومین رتبه را در اشغال وبلاگ های دنیای اینترنت دارند به مراتب بسیار کمتر ازوبلاگداران کم‌شمارتر ایتالیایی مطلب در وبلاگشان می‌نویسند.
یعنی این که این تب وبلاگ نویسی ما ایرانیان مدتهاست فروکش کرده٬ و تولید محتوایمان به زبان مادری بسیار کمتر از ملل دیگر است. در این بین ژاپنیها که رتبه اول را با تولید۳۷٪ محتوای وبلاگستان در دست دارند مایه تحسین اند. تمام سهم زبان فارسی با این همه بوق و کرنایی که می‌شود ۱٪ از وبلاگستان است. بگذریم که چنان که گفتم از این ۱٪ هم مقدار معتنابهی مطالب تولیدی٬ و یا تحلیلی نیست.
کاش جایی تعداد گروه های اینترنتی ایرانیان را لیست می‌کرد تا مایه نشاط بنده نیز می‌شد. کم نمی‌بینم دوستانی که از ۳ نفر بیشتر که می‌شوند یک یاهوو گروپ تاسیس می‌کنند٬ -به اعتبار این که مفت است- و به استفاده از تکنولوژی خوش اند. برای مثال بروید لیست گروههایی را که دوستانتان در اورکات به آنها پیوسته‌اند ببینید و بشمارید. دوستی در اعتراض من به تعداد لجام گسیخته گروه‌هایش می‌گفت: خوب اگر کسی بخواهد مرا بشناسد گروه هایی را که عضوم می‌بیند. ظاهراً گروه‌های ارکات را با لیست علاقه‌مندی ها اشتباه گرفته بود. کم دیده‌ام ایرانیانی را که از گروه‌های اورکاتشان استفاده کرده باشند و...
بگذریم که ازین استفاده‌های ایرانیِ ما از تکنولوژی‌های نوین فراوان می‌توان نوشت....

2007/04/20

همدستان شهرام جزایری

«مصطفی» از تعطیلات ژانویه در ایران برگشته بود و چند صباحی تا بی‌خا‌نمانیش برطرف شود با من روزگار می‌گذارند. فکر کنم آن روز گفتگوی ما اینطور شروع شد:
- خوب مصطفی٬ رفتی ایران پول نفتت را گرفتی بیاری اینجا؟
= شوخی می‌کنی؟ مگر من دیوانه‌ام از ایران پول بیارم اینجا. تازه یک مقداری هم از اینجا بردم با خودم٬ تو ایران سرمایه گذاری کردم...
- مبارک باشه که از اقتصاد ملکتت هم غافل نشده‌ای. حالا کجاها سرمایه گذاری کردی؟
= چند تا فیش موبایل ثبت نام کردم. چند ماهه هم کلی سود دارد...
- آره! چند تا از دوستای من هم در دوران لیسانس این کار را می‌کردند و من را هم تشویق می‌کردند که این کار را بکنم. چقدر هم بی دردسر هست٬ ۳۰۰-۴۰۰ هزار تومان میدهی ثبت نام می‌کنی٬ در عرض کمتر از شش ماه حدود۱۰۰٪ سرمایه را سود می‌کنی...
= آره دیگه! آدم باید شم اقتصادی داشته باشه.
- ولی از نظر من این کار نه تنها اقتصاد نیست٬ بلکه دزدی و حرام است!
(مصطفی با تعجب)= چه دزدیی؟ چه حرامی؟ بَده آدمی تو مملکتش سرمایه گذاری کنه؟
ادامه ماجرا هم خلاصه کنم. برای مصطفی توضیح واضحات دادم که پول از هیچ تولید نمی‌شود و لازم است که فکر کند این سودی که در طی چند ماه نصیب چنین سرمایه گذارانی می‌شود از کجا تامین می‌شود. تجاهل العارف کرد که لابد از توسعه شبکه تلفن همراه! بازهم بنده برایش صغری کبری چیدم و مثال آوردم که چنین سود دهیی بالایی چرا مثلاً در کشوری مانند کانادا یا ژاپن با این شبکه گسترده تلفن همراه رخ نمی‌دهد.
خلاصه برای مصطفی توضیح دادم که این پول از تورم بازار نشات می‌گیرد و منبع آن هم تزریق پول نفت توسط دولت است به قسمتهای مختلف تحت عنوان سوبسید و یارانه. حالا آنانی که بیشتر سرمایه گذاری به سبک مصطفی می‌کنند از این رایانه ای که سهم همه ملت است - از عشایر و روستایی تا ایرانیان مقیم خارج کشور- بیشتر می‌مکند و به اختلاف سرمایه‌شان با بقیه می‌افزایند. این دزدی از سهم دیگران است و هرکس شریک شود٬ آگاهانه یا ناآگاهانه و به هر اسمی٬ در آن شریک است.
مصطفای داستان ما خیلی از من و استدلالم عصبانی شد. بدبختانه دفاعی هم نداشت٬ چیزی که تا لحظاتی قبل به آن افتخار می‌کرد مایه شرمساری بود... تا چندین روز از دست بنده دلخور بود که چرا صریحاً به او نسبت دزدی زده‌ام٬ البته من هم پای استدلالم بودم و هستم.
از مصطفی داستان که بگذریم٬ خیلی های دیگر هم در این گونه دزدی همدستند٬ البته چنین دزدیهایی در اقتصاد مریض کشور نفت خیز و بی حساب کتابی مانند ایران ممکن است٬ وگرنه در اکثر نقاط دنیا دولت حواسش به درآمد و مالیات و پول شویی های مردم هست.
شهرام جزایری بدنام هم لابد مطلعید که جرمش این است که از چنین کارهایی پولی بهم زده است. شما احیانا تا حالا از این طریق سرمایه‌گذاری ها سودی نبرده‌اید؟!

شکست قفس

چندی بود از شاعران معاصر ناامید شده بودم در زمینه غزلسرایی و تولید مضامین تازه. این شعر سیمین را خواندم نظرم سست شد٬ شعری است از لحاظ ادبی استخوان‌دار و از تعهد اجتماعی پربار:

بس نسنجيده که گويند: "درين خطّّه‌ی ويران---- پا به زنجير اسارت چه برآيد ز اسيران؟"
"پا به زنجيرِ اسارت..." هنر آن است دويدن---- ورنه، چالاک دَوَد گوی به ميدانِ اميران
ای بسا مرد ِ به زندان که چو خورشيد ِ «زرافشان»---- از سر ِ مضحکه خنديد برين معرکه گيران
دور ِ زندان به سرآمد به سرافرازی و رادی---- قفسی بود که بشکست به سر پنجه‌ی شيران
بند از پاي گسستند به دندان، نه به خنجر---- نکته اين است و نويسند به تاريخ دبیران
ای جوان! قول ِ رجزخوان نفريبد به گزافت---- جنگ را ساخته خواهند خردباخته پيران
ميوه را چيده و بلعيده و با "حق ِ مسلّم" ----"هسته" دارند طلب خيل وکيلان و وزيران!
جنگجو عربده جويی است به تلبيس مُلّبس---- جان فدای دل چون آينه‌ی صلح پذيران
بس کنم قصه که سبزاي چمن سرخ شد از گل---- ننگ باشد که ز خون لکه شود دامن ايران
سيمين بهبهاني ۳ فروردين ۱۳۸۶

2007/04/19

سلاحهای ایرانی در افغانستان؟!!؟

این ارباب رسانه هم عجب مزدورانی می‌توانند باشند. تیتر می‌زنند که در افغانستان سلاح ایرانی کشف شده است؛ بعد هم که وزیر دفاع امریکا ایران را به تجهیز طالبان متهم می‌کند. عوام هم کالانعام! می‌خوانند و جهت گیریی می‌کنند.
کسی نیست در این وانفسا بگوید که لابد انتظار دارید سلاح ساخت کلمبیا یا اوروگوئه در دست شورشیان افغان پیدا بشود؟!
ببینید چه به آداب منشیانه و سیاستمداران اظهار نظر می‌کنند:
"به گفته آقای گیتس ارتش آمریکا در افغانستان در یک ماه گذشته در مواردی به تسلیحات و مواد منفجره ساخت ایران دست پیدا کرده ولی مشخص نیست این تسلیحات با نظر چه مقام هایی به این کشور منتقل شده است."
به این می‌گویند دیپلماسی٬ اتهام می‌زنی در حالیکه مدرکی نداری ولی افکار عمومی را ارضا می‌کنی.
زمانی ابراهیم نبوی نوشته بود که فرق ما ایرانیها با بقیه دنیا این است که ما اگر با کسی کدورتی داریم٬ جار می‌زنیم که دماراز روزگارت در می‌آوریم ولی عملاً هیچ غلطی نمی‌کنیم؛ در حالی که در بقیه دنیا اگر کسی با کس دیگری در می‌افتد٬ مستقیم به روی او نمی‌آورد اما با نقشه و برنامه چنان طرف را به ذلت می‌نشاند که طرف حتی نمی‌تواند شکایتی از او بکند.
حالا حکایت ماست...
البته دیانت ما هم عین سیاست ماست.

2007/04/12

قیلوله من!

بنده برای چندمین بار باز کشف کردم که یک گییک به تمام معنا هستم؛ البته این کشف در خواب قیلوله امروز انجام شد.
در خواب با گروهی از دوستان ایرانی به گردشی رفته بودیم با ماشین٬ چند ساعتی ظاهراً راندیم تا این که از تهران سر در آوردیم. خوب همه خوشحال بودند که سری هم به خانواده و دوستانشان می‌زنند در فرصت پیش آمده٬ اما بنده حس کردم یک جای کار می‌لنگد!
کاشف به عمل آوردم که چون برای رفتن از کانادا به تهران باید از اقیانوس گذشت و ما فقط رانندگی کرده‌ایم این ماجرا نمی‌تواند درست باشد؛ ولی ما در تهران بودیم؛ خیلی ساده نتیجه گرفتم که این فقط یک خواب معمولی است و با کمال افتخار به بقیه دوستان هم کشفم را اعلام کردم. اما کسی باور نمی‌کرد٬ چون ما عملاً در تهران بودیم! بنده هم در تلاش بودم که با استدلال دوستان را توجیه کنم که داریم خواب می‌بینیم. استدلال یکی از دوستان در جواب جالب بود٬ «اگر فکر می‌کنی این ماجراها در خوابه٬ خوب برو هر بی ناموسیی می‌خای بکن!چون نمی‌کنی خودت هم باور نداری که خوابه!» بنده هم در تلاش ناموفق بودم که بیجابودن استدلالش را ثابت کنم...
تا این که با صدای تلفن از خواب بلند شدم و فهمیدم که این خواب فقط گییک بودن مرا اثبات می‌کند و لاغیر!

2007/04/07

انسان٬ اشرف مخلوقات

در تمام مخلوقات سازوکاری برای بقای نسلشان نهاده شده تا سلسله حیاتشان منقطع نشود٬ انسان هم استثنا نیست. در انسان ها این ارگان از سنین حدود ۱۳-۱۸ سالگی به فعالیت می افتد و گاهی تا دوران کهولت نیز کار می کند.
فارغ از سنت و فرهنگ و مذهب٬ از نظر بیولوژیکی برای تولید نسل سالم بهترین زمان٬ دوران جوانی است که بدن انسان با توانایی تمام فعالیت می کند. در همین زمان است که میل جنسی انسان قوی ترین دوره را طی می کند.
در جوامع سنتی-روستایی در همان عنفوان جوانی مردم مزدوج می شوند و زندگی شان را پی می گیرند و مشکلی به عنوان مشکل جنسی ندارند.
در جوامع مدرن نیز٬ از عنفوان جوانی مردم جفت یابی می کنند و فعالیت جنسی شان را آغاز می کنند٬ ولی به دلایلی٬ مثلا به علت استانداردهایی که برای زندگیشان تعریف کرده اند ٬ ازدواج و تشکیل خانواده را به سالهایی بعد موکول می کنند. در چنین جوامعی هم مشکل حادی به نام مشکل جنسی ندارند.
اما در جوامعی که دوهوایی شده اند٬ یا به زبان دیگر بین سنت و مدرنیته گیر افتاده اند٬ هیچ کدام از این اتفاقات نمی افتد! معمولا مردم تشویق به انکار و یا فراموشی چنین نیازی می افتد. ظاهراً کسی نیاز جنسی ندارد٬ و اگر فردی دنبال جفتی بگردد٬ انگار که کار غیر طبیعیی می کند انگهای فراوانی می خورد؛ با اینکه ذهنهای جوانان درگیر چنین مساله ای است و اکثر رفتارها در چنین راستایی تعبیر می شوند.
اما مساله٬ مساله ای نیست که بتوان انکارش کرد. در چنین جوامعی هزار ترفند متفاوت ابداع می شود که در راستای یافتن زوج دلخواه است٬ از تشکیل گروه های ادبی و یا NGO که در دانشگاههایمان کم نیستند بگیریم تا دعوت به کوه نوردی و جشن تولد. حالا انرژی و زمانی هم که در این راستا هزینه-تلف می شود در نظر بگیریم. چنین دورانی که می تواند مهمترین بخش زندگی یک فرد/جامعه باشد چگونه که نمی گذرد.
در جوامع مدرن البته نه تنها آن را تکذیب نمی کنند که کلی استفاده اقتصادی هم از آن می شود٬ در عالم تبلیغات و گرداندن پول و سرمایه. حالا درست و غلطش به کنار اما کلی چرخش سرمایه از همین غریزه نشات می گیرد. در مثل مناقشه نیست! دوست دارم اشاره ای هم بکنم که خداوند عالم در کتاب آسمانی٬ برای تبلیغ بهشت در کنار شیر و عسل وشراب٬ از وصف حوری و غلمان هم غافل نمی شود.
می دانم که تمام این چیزها که نوشتم همه می دانستیم٬ ولی بعید می دانم کسی آنرا صریحاً قبلاً مکتوب کرده باشد ...
بد نیست جامعه شناسانی بنشینند و برای مردم جوامع گیر کرده در سنت و مدرنیسم٬ از جمله ایران ما٬ راه حل هایی برای گذار بیابند٬ شاید که همه چیز در رساله علما خلاصه نشده باشد!